Ali Fethi Okyar Kimdir? Nereli, Partisi, Hayatı, Ölümü
Ali Fethi Okyar, 4. İcra Vekilleri Heyeti Reisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Türkiye Cumhuriyeti 2. Başbakanı, siyasetçi, devlet adamı, asker.
29 Nisan 1880 tarihinde Makedonya Pirlepe’de doğdu.
Eğitim Hayatı
Öğrenimine Manastır’da başladı. 1897 yılında Manastır Askeri Lisesi’ni bitirdi. 1900 yılında Mekteb-i Harbiyye’den piyade teğmen, 1904 yılında ise Harp Akademisi’nden kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu.
Askeri Hayatı
Selanik’te bulunan 3. Ordu emrine verildi. 31 Mart Vakası’nda, Harekât Ordusu ile İstanbul’a geldi. 1908 yılında binbaşı oldu. Selanik Jandarma Subay Okulu Komutanlığı’na atandı. 12 Ocak 1909 tarihinde Paris Askeri Ateşkesi oldu. 1911 – 1912 yılları arasında Trablusgarp ve Balkan Savaşı’nda görev aldı.
Ali Fethi Okyar, 14 Eylül 1913 tarihinde askerlik görevinden istifa etti. 13 Ekim 1913 tarihinde Sofya Elçisi oldu. Sofya’da yapmış olduğu hizmetlerden dolayı Bulgar Kralı tarafından “Sivil Liyakat ve Şecaat” nişanları ile ödüllendirildi.
26 Mart 1925 tarihinde Paris Büyükelçiliği’ne, 31 Mart 1934 tarihinde ise Londra Büyükelçiliği’ne atandı.
Siyasi Hayatı
8 Aralık 1917 tarihinde İstanbul Milletvekili seçilerek Osmanlı Mebusan Meclisi’nde yer aldı. 14 Ekim 1918 tarihinde kurulan Ahmet İzzet Paşa Hükümeti’nde Dâhiliye Nazırı oldu. Dâhiliye Nazırlığı çok kısa sürdü.
Ali Fethi Okyar Dâhiliye Nazırı olarak Talat Paşa, Enver Paşa, Cemal Paşa ve Sait Halim Paşa’nın yurt dışına kaçışına engel olmamakla suçlandı. 10 Mart 1919 tarihinde tutuklandı. Bekirağa Bölüğü’nde iki buçuk ay tutuklu kaldı. 2 Haziran 1919 tarihinde Malta’ya sürgün edildi. 30 Nisan 1921 tarihine kadar sürgünde kaldı.
Ali Fethi Okyar, Ağustos 1921 tarihinde Ankara’ya geçti. 15 Ağustos 1921 tarihinde İstanbul Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katıldı. Mustafa Fevzi Çakmak’ın Başkanlığı’nda kurulan 3. İcra Vekilleri Heyeti’nde, 10 Ekim 1921 tarihinde yapılan değişiklikte İbrahim Refet Bele’nin yerine Dâhiliye Umur-ı Vekili (İçişleri Bakanı) oldu. Hüseyin Rauf Orbay’ın Başkanlığı’nda kurulan 4. İcra Vekilleri Heyeti’nde, 5 Ekim 1922 tarihinde yapılan değişiklikte İsmail Safa Özler’in yerine yeniden Dâhiliye Vekili seçildi.
Başbakanlık ve Meclis Başkanlığı Görevleri
Ali Fethi Okyar, 14 Ağustos 1923 tarihinde kurulan 5. İcra Vekilleri Heyeti Reisi ve Dâhiliye Vekili seçildi. Cumhuriyetin ilanından iki gün önce 27 Ekim 1923 tarihinde 4. İcra Vekilleri Heyeti Reisliği’nden istifa etti.
2. Dönemde İstanbul, 3. Dönem ara seçimlerde Gümüşhane, 5. Dönem ara seçimlerde ve 6. Dönemde Bolu Milletvekili seçildi. 1 Kasım 1923 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı oldu. Meclis Başkanlığı görevini 22 Kasım 1924 tarihine kadar sürdürdü.
2. Dönemde Müdafaa-i Hukuk Grubu Başkanvekili, 4. Dönemde Teşkilatı Esasiye Encümeni Reisi (Anayasa Komisyonu Başkanı) olarak görev yaptı. Başbakan Mustafa İsmet İnönü’nün istifası nedeni ile Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, hükümeti kurma görevini İstanbul Milletvekili Ali Fethi Okyar’a verdi. Ali Fethi Okyar 22 Kasım 1924 tarihinde 3. Hükümet’i kurdu. Türkiye Cumhuriyeti 2. Başbakanı (Başvekili) oldu. 3. Hükümet’te Müdafaa-i Milliye Vekili olarak görev yaptı.
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı Kurdu
Mustafa Kemal Atatürk’ün isteği üzerine 12 Ağustos 1930 tarihinde Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı kurdu. Serbest Cumhuriyet Fırkası, yurtiçi örgütlenmesinde laiklik ve inkılaplara karşı bir örgütleme olduğu gerekçesi ile 18 Aralık 1930 tarihinde resmi olarak kapatıldı.
Refik Saydam’ın kurmuş olduğu 12. Hükümet’te (II. Saydam Hükümeti), 26 Mayıs 1939 tarihinde yapılan kabine değişikliğinde Tevfik Fikret Sılay’ın yerine Adliye Vekili olarak atandı.
Eşi ve Çocukları
Galibe Hanım ile evlendi. Nermin ve Osman adında iki çocuk babasıydı.
Fransızca ve İngilizce biliyordu.
Ölümü
7 Mayıs 1943 tarihinde İstanbul Nişantaşı’ndaki evinde vefat etti. Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Kitapları
- Bolayır Muharebesinde Adem-i Muvaffakıyetin Esbabı
- Üç Devirde Bir Adam
- Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye, Fethi Okyar Anıları
Kaynakça
https://www.tbmm.gov.tr/biyog/tbmmbsk.htm
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt1.pdf
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_1.pdf
https://www.academia.edu/39643969/FETH%C4%B0_OKYARIN_ANILARINDAN_HAREKETLE_DEV%C4%B0RLER_ARASI_YOLCULUK_%C3%9C%C3%87_DEV%C4%B0RDE_B%C4%B0R_ADAM
http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/04-fatih-mehmet-sancaktar.pdf
https://islamansiklopedisi.org.tr/okyar-ali-fethi
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/45/1994/20826.pdf
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26133
http://www.inkilaptarihi.gen.tr/serbest-cumhuriyet-firkasi-kurulusu-ve-kapatilmasi/
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/basbakanlarimiz_genelkurul_konusmalari/basbakanlarimiz_cilt1.pdf
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/basbakanlarimiz_genelkurul_konusmalari/basbakanlarimiz_cilt2.pdf
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/dunden_bugune_basbakanlik.pdf
https://www.icisleri.gov.tr/icisleri-bakanligi-tarihcesi
