Güvenoyu Alamayan Hükümetler Listesi – Güven Oylaması Nedir?

Parlamenter rejimlerde yeni kurulan veya iktidarda olan hükümetlerin meclis genel kurulunun desteğini belirlemek için yapılan oylamalara güven oylaması denilmektedir. Meclis genel kurulundan güvenoyu alamayan hükümetlerin görev süresi sona ermekte ve yeni bir hükümet kurma girişimi başlamaktadır. 

Cumhuriyetin ilan edildiği tarihten Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kadar 65 hükümet kuruldu. Bu hükümetlerden 61’i için Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda güven oylaması yapıldı. 24, 25 ve 44. hükümetler darbe hükümetleri olduğu için Meclis Genel Kurulu’nda güven oylaması yapılmadı. 24. ve 25. hükümetler Milli Güvenlik Kurulu tarafından kuruldu. 44. Hükümet ise Milli Güvenlik Konseyi’nin güvenoyunu aldı. Ayrıca, Ahmet Davutoğlu’nun kurmuş olduğu 63. Hükümet’in seçim hükümeti olması nedeniyle Meclis Genel Kurulu’nda güven oylaması yapılmadı.

Meclis Genel Kurulu’nda güven oylaması yapılan 61 hükümetin 58’i güvenoyu aldı. 38, 40 ve 51. hükümetler ise Meclis Genel Kurulu’nda yapılan oylamalarda güvenoyu alamadı.

Türkiye Cumhuriyeti Tarihinde Güvenoyu Alamayan Hükümetler

Sıra	Hükümetler	Tarih	Başbakan
1	38. Hükümet	17 Kasım 1974 – 31 Mart 1975	Mahmut Sadi Irmak
2	40. Hükümet	21 Haziran 1977 – 21 Temmuz 1977	Mustafa Bülent Ecevit
3	51. Hükümet	5 Ekim 1995 – 30 Ekim 1995	Tansu Çiller

38. Hükümet – Irmak Hükümeti

37. Hükümet’in Başbakanı Mustafa Bülent Ecevit, koalisyon ortakları arasında yaşanan olumsuzluklar nedeni ile 17 Kasım 1974 tarihinde istifa etti. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk hükümeti kurma görevini Cumhuriyet Senatosu Üyesi Mahmut Sadi Irmak’a verdi. Mahmut Sadi Irmak, Cumhuriyetçi Güven Partisi’nden 4 ve diğerlerinin tümü dışarıdan atanan üyelerden oluşan bir azınlık hükümeti kurdu.

Mahmut Sadi Irmak tarafından kurulan 38. Hükümet Programı, 24 Kasım 1974 tarihinde Genel Kurul’da okundu. 29 Kasım 1974 tarihinde yapılan oylamaya 378 milletvekili katıldı. 17 kabul, 358 ret oyu ile 38. Hükümet Meclis Genel Kurulu’ndan güvenoyu alamadı. Başbakan Mahmut Sadi Irmak istifa etti. 38. Hükümet, 31 Mart 1975 tarihinde sona erdi. 38. Hükümet, Ülkeyi 134 gün yönetti. 

40. Hükümet – II. Ecevit Hükümeti

5 Haziran 1977 tarihinde yapılan genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) % 41 oy aldı. 213 milletvekili çıkardı. Adalet Partisi (AP) ise % 36 oy aldı. 186 milletvekili çıkardı. Her iki parti de tek başına hükümet kurma çoğunluğu elde edemedi. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, hükümeti kurma görevini Zonguldak Milletvekili Mustafa Bülent Ecevit’e verdi. Mustafa Bülent Ecevit, 21 Haziran 1977 tarihinde azınlık hükümeti kurdu.

Mustafa Bülent Ecevit tarafından kurulan 40. Hükümet Programı, 28 Haziran 1977 tarihinde Genel Kurul’da okundu. 3 Temmuz 1977 tarihinde yapılan oylamaya 448 milletvekili katıldı. 217 kabul, 229 ret ve 2 çekimser oy ile 40. Hükümet Meclis Genel Kurulu’ndan güvenoyu alamadı. 21 Temmuz 1977 tarihinde sona erdi. 40. Hükümet, Ülkeyi 30 gün yönetti. 

51. Hükümet – II. Çiller Hükümeti

Deniz Baykal, Cumhuriyet Halk Partisi’nin 9 Eylül 1995 tarihinde yapılan 27. Olağan Kurultayı’nda Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı seçildi. Başbakan Tansu Çiller ile Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Deniz Baykal koalisyonun sürdürülmesi konusunda anlaşamadı. Başbakan Tansu Çiller, 20 Eylül 1995 tarihinde istifa etti.

Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, hükümeti kurma görevini yeniden İstanbul Milletvekili Tansu Çiller’e verdi. Tansu Çiller, 5 Ekim 1995 tarihinde bir azınlık hükümeti kurdu.

Tansu Çiller tarafından kurulan 51. Hükümet Programı, 10 Ekim 1995 tarihinde Genel Kurul’da okundu. 15 Ekim 1995 tarihinde yapılan oylamaya 421 milletvekili katıldı. 51. Hükümet, 191 kabul, 230 ret oyu ile Meclis Genel Kurulu’ndan güvenoyu alamadı. 51. Hükümet, güvenoyu alamadığı için düştü. 30 Ekim 1995 tarihinde sona erdi. 51. Hükümet, Ülkeyi 25 gün yönetti.

Kaynakça

https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/dunden_bugune_basbakanlik.pdf Erişim: 24.11.2020
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/koalisyon_hukumetleri/koalisyon_hukumetleri_cilt_birlestirilmis.pdf Erişim: 24.11.2020
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_6.pdf Erişim: 24.11.2020
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_8.pdf Erişim: 24.11.2020
https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/e_kaynaklar_kutuphane_hukumetler.html Erişim: 24.11.2020
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf Erişim: 24.11.2020
https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/genel_secim.html Erişim: 24.11.2020