I. İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) – 1. TBMM Hükümeti
23 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla beraber yeni kurulan Türk devletinin yönetilmesi için bir icra organına ihtiyaç duyuldu. 25 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi’nin 5 numaralı kararı ile meclis işlemlerini düzenlemek, İcra Heyeti’nin oluşumunu ve meclisle ilişkisini belirlemek için “Muvakkat İcra Encümeni” kuruldu.
Muvakkat İcra Encümeni, yeni kurulan Türk Devleti’nin hükümet görevini yapan ilk icra organı oldu. 2 Mayıs 1920 tarihinde İcra Vekilleri Heyeti’nin oluşumu ve vekillerin nasıl seçileceğini belirleyen dört maddeden oluşan “İcra Vekilleri Suret-i İntıhabına Dair Kanun” kabul edildi. Muvakkat İcra Encümeni’nin görevi 2 Mayıs 1920 tarihinde İcra Vekillerinin Suret-i İntibahına Dair Kanun gereğince sona erdi. İcra Vekillerinin Suret-i İntibahına Dair Kanun ile Büyük Millet Meclisi’nin icra organı olacak olan İcra Vekilleri Heyeti’nin (Meclis Hükümeti) oluşumu ve seçilme biçimi belirlendi. Cumhuriyetin ilanına kadar beş icra vekilleri heyeti kuruldu. Cumhuriyetin ilanından sonra yürütme organı “hükümet” olarak adlandırıldı.
I. İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu)
3 Mayıs 1920 tarihinde İcra Vekiller Heyeti’ne adaylar arasından, her bakanlık için ayrı ayrı oylama yapılarak 11 vekil (bakan) seçildi. İcra Vekilleri Heyeti’nin Başkanı aynı zamanda Büyük Millet Meclisi’nin Başkanı olan Mustafa Kemal Atatürk oldu.
I. İcra Vekilleri Heyeti – 1. TBMM Hükümeti (3 Mayıs 1920 – 24 Ocak 1921)
| Görevi | Adı Soyadı | Milletvekili Olduğu İl |
|---|---|---|
| İcra Vekilleri Heyeti Reisi | Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) | Erzurum |
| Umur-ı Şer’iye Vekili | Mustafa Fehmi Efendi (Gerçeker) | Bursa |
| Müdafaa-i Milliye Vekili | Mustafa Fevzi Çakmak | Kozan |
| Adliye Vekili | Celalettin Arif Bey | Erzurum |
| Dahiliye Vekili | Abdülkadir Cami Bey (Baykut) | Aydın |
| Dahiliye Vekili (17 Temmuz 1920 – 2 Ağustos 1920) | Hakkı Behiç Bey (Bayiç) | Denizli |
| Dahiliye Vekili (4 Eylül 1920 – 5 Eylül 1920) | Nazım Bey (Resmor) | Tokat |
| Dahiliye Vekili (6 Eylül 1920 – 24 Ocak 1921) | İbrahim Refet Bey (Bele) | İzmir |
| Hariciye Vekili | Bekir Sami Bey (Kunduh) | Amasya |
| Maliye Vekili | Hakkı Behiç Bey (Bayiç) | Denizli |
| Maliye Vekili (17 Temmuz 1920 – 24 Ocak 1921) | Ahmet Ferit Bey (Tek) | İstanbul |
| Maarif Vekili | Rıza Nur Bey | Sinop |
| Maarif Vekili (16 Aralık 1920 – 24 Ocak 1921) | Hamdullah Suphi Tanrıöver | Antalya |
| Nafia Vekili | İsmail Fazıl Paşa (Cebesoy) | Yozgat |
| Nafia Vekili (27 Aralık 1920 – 24 Ocak 1921) | Ömer Lütfi Bey (Argeşo) | Amasya |
| Umur-ı İktisadiye Vekili | Yusuf Kemal Bey (Tengirşenk) | Kastamonu |
| Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili | Abdülhak Adnan Bey (Adıvar) | İstanbul |
| Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekili | Mustafa İsmet İnönü | Edirne |
4 Kasım 1920 tarihinde, 3 numaralı Kanunda yapılan değişiklikle İcra Vekilleri Heyeti’ne seçilecek olan kişilerin Büyük Millet Meclisi Reisi’nin göstereceği adaylar arasından Meclis üyelerinin salt çoğunluğu ile seçilmesi kararı alındı. 20 Ocak 1921 tarihinde Teşkilât-ı Esasiye Kanunu kabul edildi. Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun 9. Maddesi, İcra Vekilleri Heyeti’nin başkanını kendi içinden seçmesine olanak sağladı.
I. İcra Vekilleri Heyeti, 24 Ocak 1921 tarihinde sona erdi. I. İcra Vekilleri Heyeti, 266 gün görev yaptı.
Kaynakça
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_1.pdf Erişim 23. 10. 2019
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf Erişim 23. 10. 2019
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/dunden_bugune_basbakanlik.pdf Erişim 23. 10. 2019
https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=353872&/T%C3%BCrkiye-B%C3%BCy%C3%BCk-Millet-Meclisi-H%C3%BCk%C3%BCmeti-(23-Nisan-1920-30-Ekim-1923)-/-Yrd.-Do%C3%A7.-Dr.-Yavuz-Aslan-Erişim 23. 10. 2019
