Mahmut Celal Bayar Kimdir? Nereli, Hayatı, Biyografisi

Mahmut Celal Bayar, Türkiye Cumhuriyeti 3. Cumhurbaşkanı, siyasetçi, devlet adamı.

Eğitim Hayatı

1883 yılında Bursa’nın Gemlik İlçesi’nin Umurbey Köyü’nde doğdu. Babası Abdullah Fehmi Bey, annesi Emine Hanım’dır. Plevne Türklerinden olan babası, 93. Harbi’nden sonra Bulgaristan’dan göç ederek Bursa’ya yerleşti. İlk ve ortaöğrenimini ilmiye sınıfından olan babasından aldı. Bursa’da İpek Meslek Yüksek Okulu’nu bitirdi.

Çalışma Hayatı

Memuriyete Gemlik Reji İdaresi’nde başladı. Daha sonra Ziraat Bankası, Deutsche  Orientbank’ta çalıştı. Türkiye İş Bankası Kurucusu ve Genel Müdürü olarak görev yaptı.

Kurtuluş Savaşı Dönemi Hayatı

1907 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti Bursa Şubesi’ne gizlice üye oldu. Cemiyet tarafından İzmir’e gönderildi. 1918 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden arkadaşları ile birlikte Halka Doğru Cemiyeti’ni kurdu. Cemiyet, işgale karşı bölgede yaşayan insanların bilgilendirilmeleri için on beş günde bir Halka Doğru Mecmuasını çıkarmaya başladı.

1918 yılında İzmir’in işgalini önlemek için Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti kuruluşunda etkin görev aldı. İşgale karşı halkın silahlı mücadele etmesini düşündüğünden, İstiklâl Savaşı’nda Kuva-i Milliye saflarına katılmaya karar verdi. Bu dönemde, Galip Hoca takma adı ile zeybek ve köy hocası kılığında bölgeyi dolaşarak işgale karşı propaganda yaptı. Aydın’ın Yunanlılardan geri alınmasına yönelik yapılan çatışmalara katıldı. 27 Haziran – 12 Temmuz 1919 tarihleri arasında toplanan Balıkesir Kongresi’nde alınan kararla Akhisar Cephesi Komutanlığı’na getirildi.

Siyasi Yaşamı

12 Ocak 1920 tarihinde toplanan Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Saruhan (Manisa) Sancağı Milletvekili olarak katıldı. 23 Nisan 1920 tarihinde açılan Büyük Millet Meclisi’nin çalışmalarına Saruhan Milletvekili olarak katıldı. Mustafa Fevzi Çakmak’ın Başkanlığı’nda kurulan 2. İcra Vekilleri Heyeti’nde 27 Şubat 1921 tarihinde yapılan değişiklikte Yusuf Kemal Tengirşenk’in yerine İktisat Vekili oldu. Mustafa Fevzi Çakmak’ın Başkanlığı’nda 19 Mayıs 1921 tarihinde kurulan 3. İcra Vekilleri Heyeti’nde İktisat Vekilliği devam ettirildi.

1923 (2. Dönem) yılında yapılan seçimlerde İzmir Milletvekili seçildi. Mustafa İsmet İnönü’nün 6 Mart 1924 tarihinde kurmuş olduğu 2. Hükümet’te (II. İnönü) Mübadele, İmar ve İskân Vekili oldu.

2 Eylül 1927 (3. Dönem), 25 Nisan 1931 (4. Dönem), 8 Şubat 1935 (5. Dönem), 26 Mart 1939 (6. Dönem) ve 28 Şubat 1943 (7. Dönem) tarihlerinde yapılan seçimlerde yeniden İzmir Milletvekili seçildi. Mustafa İsmet İnönü’nün kurmuş olduğu 7. Hükümet’te (VI. İnönü) 10 Kasım 1932 tarihinde yapılan kabine değişikliğinde Mustafa Şeref Özkan’ın yerine İktisat Vekili oldu. Mustafa İsmet İnönü’nün 1 Mart 1935 tarihinde kurmuş olduğu 8. Hükümet’te (VII. İnönü) İktisat Vekilliği devam ettirildi.

Mustafa İsmet İnönü’nün Başvekillikten istifası nedeni ile Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Mahmut Celal Bayar’ı yeni hükümeti kurmakla görevlendirdi. Mahmut Celal Bayar, 1 Kasım 1937 tarihinde 9. Hükümet’i (I. Bayar Hükümeti) kurdu. Türkiye Cumhuriyeti 3. Başbakanı oldu. 11 Kasım 1938 tarihinde 10. Hükümet’i (II. Bayar Hükümeti) kurdu. 25 Ocak 1939 tarihine kadar başbakanlık görevini sürdürdü.

Cumhuriyet Halk Partisi’nden İstifası

Cumhuriyet Halk Partisi içerisinde yaşanan parti içi muhalefet 21 Eylül 1945 tarihinde Adnan Menderes ve Fuat Köprülü’nün ihracına neden oldu. Daha Sonra Refik Koraltan’da partiden ihraç edildi. Bu süreçte Mahmut Celal Bayar, önce İzmir Milletvekilliğinden daha sonra Cumhuriyet Halk Partisi’nden istifa etti. 7 Ocak 1946 tarihinde Mahmut Celal Bayar öncülüğünde, Andan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan Demokrat Parti’yi (DP) kurdu. Mahmut Celal Bayar aynı gün partinin genel başkanı seçildi.

21 Temmuz 1946 (8. Dönem) ve 14 Mayıs 1950 (9. Dönem) tarihlerinde yapılan seçimlerde Demokrat Parti İstanbul Milletvekili seçildi. 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan seçimlerde Demokrat Parti oyların % 53’ünü aldı. 416 milletvekili çıkardı. 22 Mayıs 1950 tarihinde Mahmut Celal Bayar Türkiye Cumhuriyeti 3. Cumhurbaşkanı seçildi. Bu görevini, 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar sürdürdü.

15 Eylül 1961 tarihinde Yassıada Mahkemesi tarafından idama mahkûm edildi. Cezası müebbette çevrildi. Kayseri Bölge Cezaevi’nde, verilen cezayı çekmeye başladı. Rahatsızlığı nedeniyle 7 Kasım 1964 tarihinde serbest bırakıldı.

Eşi ve Çocukları

1903 yılında Reşide Hanım ile evlendi. Refii, Turgut ve Nilüfer adında üç çocuk babasıydı.

Ödülleri

• Kırmızı – Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası

Ölümü

22 Ağustos 1986 tarihinde İstanbul’da Haydarpaşa Hastanesi’nde 103 yaşında vefat etti. 28 Ağustos 1986 tarihinde Ankara’da devlet töreni yapıldı. Cenazesi, doğum yeri olan Umurbey Köyü’nde toprağa verildi.

Kitapları

• Atatürk’ten Hatıralar (1955)
• Ben De Yazdım (8 Cilt) (1965-1972)
• Kayseri Cezaevi Günlüğü
• Atatürk Gibi Düşünmek/Atatürk Metodolojisi
• Şark Raporu

Kaynakça

https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz/celal_bayar/
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt1.pdf
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt2.pdf
file:///E:/B%C4%B0YOGRAF%C4%B0/GALER%C4%B0%20DOSYASI/dunden_bugune_basbakanlik.pdf
https://islamansiklopedisi.org.tr/bayar-celal
http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/3176/1/10157011.pdf.pdf
https://core.ac.uk/download/pdf/80953771.pdf
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/197552
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/9986
Uslubaş, Tolga (2013) Geçmişten Günümüze Türkiye, Venedik Yayınları, İstanbul