Mevlana Celaleddin-i Rumi Kimdir? Eserleri, Şiirleri, Hayatı

Mevlana Celaleddin-i Rumi, mutasavvıf, âlim, divan şairi.

30 Eylül 1207 tarihinde Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan’ın Belh şehrinde doğmuştur. Asıl adı Muhammed Celâleddîn’dir. Mevlana ve Rumi lakabıdır. Babası Bahaeddin Veled, annesi ise Belh Emiri Rükneddin’in kızı Mümine Hatun’dur. Bahaeddin Veled, “Bilginlerin Sultanı” (Sultânü’I-Ulemâ) unvanı ile anılan bir âlimdir. Bahaeddin Veled, 1212 veya 1213 yılında siyasi olaylar ve Moğol istilası nedeniyle Belh’ten ayrılmıştır. 1222 yılında Karaman’a gelmiş, 1228 yılında Alâeddin Keykubâd’ın daveti üzerine Konya’ya yerleşmiştir.

Eğitimi ve Hayatı

Mevlana’nın eğitimiyle babası bizzat ilgilenmiştir. 1231 yılında Bahaeddin Veled’in vefat ile müritleri 24 yaşında olan Mevlana’nın etrafında toplanmıştır. Babasının müridi ve halifelerinden olan Seyyid Burhaneddin-i Tirmizi’nin Konya’ya gelmesi ile görevini ona devretmiştir. Seyyid Burhaneddin-i Tirmizi, Mevlana’nın eğitimi için Halep ve Şam’da bulunan medreselere gitmesini uygun görmüştür. Mevlana, Halep’te dönemin en ünlü âlimlerinden olan Adimoğlu Kemaleddin’den ders almıştır. 1233-1236 yılları arasında Şam’da çeşitli medreselerde eğitim görmüş, 1237 yılında Konya’ya dönmüştür.

1240 yılında Seyyid Burhaneddin-i Tirmizi, Mevlana’nın istenen olgunluğa ulaştığına kanaat getirince mürşitlik makamını ona bırakmış ve Kayseri’ye gitmiştir. 1240-1245 yılları arasında Mevlana, medresede öğrencilerine dersler vermiştir. Kaynaklar da derslerine 400 kadar öğrencinin katıldığı belirtilmektedir.

1244 veya 1245 yılında Mevlana’nın yaşamına Şems-i Tebrizi’nin girmesi, onun için yeni bir dönemin başlamasına neden olmuştur. Mevlana, müritlerinden uzaklaşarak Şems ile daha fazla zaman geçirmeye başlamıştır. Bu durum, halkın Şems’e karşı büyük bir hoşnutsuzluğuna neden olmuş ve Şems’i Konya’dan ayrılmaya itmiştir. Mevlana’na Şemsi ikna edememiş ve 1246 yılında Şems Konya’dan aniden ayrılmıştır. Şems’in varlığı, Mevlana’nın yaşamında büyük bir değişime neden olmuştur.

Mevlana, Şems’in ayrılığını kaldıramamış ve köşesine çekilmiştir. Mevlana, Şam’da olan Şems’in ikna edip Konya’ya getirmesi için oğlu Sultan Veled’i Şam’a göndermiştir. 1247 yılında Şems yeniden Konya’ya gelmiştir. Mevlana, Şems’i evlatlık kızı Kîmyâ Hatun ile evlendirmiştir. Mevlana’nın Şems ile fazla zaman geçirmesi halkta yeniden hoşnutsuzluğa neden olmuştur. Şems, aniden ortadan kaybolmuştur. Şems’in aniden ortadan kaybolması ile ilgili çeşitli rivayetler oluşmuştur. Kimi Şems’in öldüğünü, kimi öldürüldüğünden bahsetmiştir. Mevlana, Şems’in ayrılığından sonra uzun süre inzivaya çekilmiş, onun yerini Selâhaddin Zerkubi ve Hüsameddin Çelebi ile doldurmaya çalışmıştır.

Edebi Kişiliği

Mevlana, Türk ve dünya edebiyatının en önemli değerlerinden biridir. Yaşamını “hamdım, piştim, yandım” sözleri ile özetlemiştir. Onun eserlerinde ana tema “ilahi aşktır”. Dil, din, ırk, mezhep gibi ayrılıklar gözetmeksizin tüm insanlara seslenmiştir. Mevlana’nın öğretileri içinde yaşadığı yüzyıl ve coğrafya ile sınırlı kalmamış, geniş bir coğrafyada ve yüzyıllarca insanlığa ilham olmuştur. Mevlana, şiiri, musiki ve sema ile birleştirmiştir. Şiirlerini Farsça olarak kaleme almış, az sayıda Türkçe şiir de yazmıştır.

Sultan Veled, babasının ölümünden sonra onun öğretileri ışığında “Mevlevilik” tarikatını kurmuştur. Mevlevilik kısa sürede Anadolu, Balkanlar, Suriye, İran, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’a kadar yayılmıştır.

Eşi ve Çocukları

1225 yılında Şerefeddin Lala’nın kızı Gevher Hatun ile evlenmiştir. Sultan Veled ve Alâeddin Çelebi adında iki oğlu olmuştur. Gevher Hatun’un ölümünden sonra Konyalı İzzeddin Ali’nin kızı Kerrâ (Kirâ, Gerâ) Hatun ile ikinci evliliğini yapmıştır. Muzaffereddin ile Emir Âlim Çelebi adında iki oğlu ve Melike Hatun adın da bir kızı dünyaya gelmiştir. Kerrâ Hatun’un önceki evliliğinden olan kızı Kîmyâ Hatun’u da evlatlık olarak himayesine almıştır.

Ölümü

17 Aralık 1273 tarihinde Konya’da vefat etmiştir. Mezarı, Konya’da babası Bahaeddin Veled’in mezarının yanındadır. Günümüzde mezarının olduğu yer Mevlana Müzesi olarak geçmektedir. Önceden Mevlâna Dergâhı olarak isimlendirilen yer, Selçuklu Sarayı’nın Gül Bahçesi iken Sultan Alâeddin Keykubad tarafından Mevlâna’nın babası Bahaeddin Veled’e hediye edilmiştir.

Mevlana, ölümü Allah’a, sevgiliye kavuşma gecesi olarak görmüş ve bunu “düğün gecesi” olarak adlandırmıştır. Farsça ve Arapça iki kelimeden oluşan “Şeb-i Arus” düğün gecesi anlamına gelmektedir. Her yıl Mevlana’nın ölüm yıl dönümünde “Şeb-i Arus” etkinlikleri düzenlenmektedir.

Eserleri

• Mesnevi
• Divan-ı Kebir
• Fîhi Mâfîh
• Mecâlis-i Sebʿa
• Mektûbât

Kaynakça

http://ilahiyat.harran.edu.tr/assets/uploads/other/files/ilahiyat/files/mevlana_sempozyumu_c1.pdf Erişim: 07. 05. 2021
http://ekitap.yek.gov.tr/Uploads/ProductsFiles/_55.%20Mesnevi%20%C5%9Eerif.pdf Erişim: 07. 05. 2021
http://acikerisim.artuklu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12514/256/1%20-%20Eski%20T%C3%BCrk%20Edebiyat%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y Erişim: 07. 05. 2021
https://www.akmb.gov.tr/userfiles/files/EskiErdem%20pdf/Erdem%2050.pdf Erişim: 07. 05. 2021
https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlana-celaleddin-i-rumi Erişim: 07. 05. 2021
http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlana-celaleddini-rumi-muhammed Erişim: 07. 05. 2021
https://www.mevlana.com/seb-i-arus/ Erişim: 16. 05. 2021
https://www.mevlana.com/mevlananin-hayati/ Erişim: 07. 05. 2021
https://www.selcuklu.bel.tr/ilcemiz/detay/291/mevlana-turbesi.html Erişim: 16. 05. 2021
https://konya.kutuphane.gov.tr/TR-144012/mevlana39nin-hayati.html Erişim: 07. 05. 2021
https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MEV&SectionId=MEV01 Erişim: 16. 05. 2021
http://isamveri.org/pdfdrg/D190043/2007_1/2007_COSKUNI.pdf Erişim: 07. 05. 2021
https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/semih.yesilbag/139180/Mevlana%20Celaleddin-i%20Rumi-%C4%B0slam%20Ansiklopedisi.pdf Erişim: 07. 05. 2021
http://isamveri.org/pdfdrg/D161265/2008/2008_USTUNERK.pdf Erişim: 07.05.2021
https://docplayer.biz.tr/48787833-Mevlana-celaleddin-rumi-hayati-ve-eserleri.html Erişim: 07. 05. 2021