Mustafa Fevzi Çakmak Kimdir? Nereli, Hayatı, Ölümü

Mustafa Fevzi Çakmak, 2. ve 3. İcra Vekilleri Heyeti Reisi, Türkiye Cumhuriyeti ilk Genel Kurmay Başkanı, siyasetçi, devlet adamı, mareşal. 

12 Ocak 1876 tarihinde İstanbul Cihangir’de doğdu.

Eğitim Hayatı

Mustafa Fevzi Çakmak, öğrenimine Rumelikavağı Mahalle Mektebi’nde başladı. Hayriye Okulu (Sarıyer), Selanik Rüştiyesi, Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi ve Kuleli Askeri İdadisi’nde öğrenimine devam etti. 28 Ocak 1896 tarihinde Harp Okulu’ndan piyade teğmen, 25 Aralık 1898 tarihinde Harp Akademisi’nden kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu.

Askeri Hayatı

Ordunun çeşitli kademelerinde karargâh ve birlik komutanlığı görevlerinde bulundu. Mesleğinde göstermiş olduğu başarılardan dolayı diğer arkadaşlarından daha hızlı yükseldi. 1901 yılında kolağası, 1902 yılında binbaşı, 1910 yılında yarbay, 1913 yılında albay, 1915 yılında tuğgeneral, oldu.

5. Kolordu Komutanlığı, Anafartalar Grup Komutanlığı, 2. Kafkas Kolordusu Komutanlığı ve 2. Ordu Komutanlığı görevlerinde bulundu. 28 Temmuz 1918 tarihinde Korgeneralliğe terfi etti. 24 Aralık 1918 tarihinde Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Reisiliği’ne atandı. İngilizlerin şikâyeti üzerine 27 Mayıs 1919 tarihinde bu görevden alındı.

Siyasi Hayatı

3 Şubat 1920 tarihinde Ali Rıza Paşa Kabinesi’nde Harbiye Nazırlığı’na getirildi. Bu görevi sırasında İstanbul’dan birçok silah ve cephanenin Anadolu’ya taşınmasına, çok sayıda komutanın Anadolu’ya geçmesine katkı sağladı. 21 Nisan 1920 tarihinde Harbiye Nazırlığı’ndan istifa ederek Anadolu’ya geçti.

1. Dönemde Kozan Milletvekili seçilerek Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarına katıldı. Mustafa Kemal Atatürk’ün Başkanlığı’nda 3 Mayıs 1920 tarihinde kurulan 1. İcra Vekilleri Heyeti’nde Müdafaa-i Milliye Vekili oldu.

Mustafa Fevzi Çakmak, 24 Ocak 1921 tarihinde 2. İcra Vekilleri Heyeti Başkanı, 19 Mayıs 1921 tarihinde ise 3. İcra Vekilleri Heyeti Başkanı olarak görev yaptı. 2. ve 3. İcra Vekilleri Heyeti’nde Müdafaa-i Milliye Vekilliği görevini de devam ettirdi. İcra Vekilleri Heyeti Reisliği görevinde düzenli ordunun kurulmasında büyük hizmetleri oldu. 

Genel Kurmay Başkanlığı

Hüseyin Rauf Orbay’ın Başkanlığı’nda 12 Temmuz 1922 tarihinde kurulan 4. İcra Vekilleri Heyeti’nde ve Ali Fethi Okyar’ın Başkanlığı’nda 14 Ağustos 1923 tarihinde kurulan 5. İcra Vekilleri Heyeti’nde Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genel Kurmay Başkanlığı) olarak görev yaptı.

3 Nisan 1921 tarihinde II. İnönü Savaşı’ndaki katkılarından dolayı orgeneralliğe, 31 Ağustos 1922 tarihinde Büyük Zafer’in kazanılmasındaki katkılarından dolayı mareşalliğe terfi etti. Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliğini 12 Ocak 1944 tarihine kadar sürdürdü. Bu görevi 23 yıl yaptı. 12 Ocak 1944 tarihinde yaş haddinden emekliye ayrıldı. 

21 Temmuz 1946 (8. Dönem) tarihinde yapılan genel seçimlerde Demokrat Parti (DP) listesinden bağımsız İstanbul Milletvekili seçildi.  Demokrat Parti Genel Başkanı Celal Bayar‘ın, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün demokratik seçimlere izin vermesi için söylediği “Devr-i Sabık yaratmayacağız” demeci üzerine Demokrat Parti’den ayrıldı. Millet Partisi’nin (MP) kurucuları arasında yer aldı.

Eşi ve Çocukları

Fıtnat Hanım ile evlendi. Nigar ve Muazzez adında iki çocuk babasıydı.

Fransızca, İngilizce, Arapça, Farsça, Almanca ve bazı Balkan dillerini biliyordu.

Ölümü

10 Nisan 1950 tarihinde İstanbul’da Teşvikiye Sağlık Yurdu’nda vefat etti. 12 Nisan 1950 tarihinde Beyazıt Camii’nde cenaze namazı kılındı.  Eyüp Sultan Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Kitapları

• Büyük Harp’te Şark Cephesi Harekâtı
• Batı Rumeli’yi Nasıl Kaybettik?

Aldığı Madalya ve Nişanlar

• Gümüş İmtiyaz Madalyası
• Altın İmtiyaz Madalyası
• Altın Muharebe Liyakat Madalyası
• İstiklal Madalyası
• Avusturya-Macaristan Harp Nişanı
• Alman Kronodör Nişanı
• Alman Demir Haç Nişanı
• Mecidi Nişanı
• 5. Mecidi Nişanı
• Kılıçlı 2. Osmani Nişanı
• 4. Osmani Nişanı

Kaynakça

https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt1.pdf
https://www.tsk.tr/Sayfalar?viewName=FevziCakmak
http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Nusret-BAYCAN-Fevzi-%C3%87akmak.pdf
https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar/basbakanlarimiz_genelkurul_konusmalari/basbakanlarimiz_cilt1.pdf
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/dunden_bugune_basbakanlik.pdf
https://islamansiklopedisi.org.tr/cakmak-fevzi
https://core.ac.uk/download/pdf/45610611.pdf
https://www.iskultur.com.tr/yazarlar/fevzi-cakmak