Şeyh Edebalı Kimdir?
Şeyh Edebalı, Osmanlı Devleti’nin mânevî bânîsi, mutasavvıf, alim, Mevlâna Celâleddin-i Rumi’nin çağdaşı, Osmanlı Devleti’nin ilk padişahı Osman Gazi’nin kayınbabası ve üstadı.
1206 yılında doğdu. Doğum yeri kesin olarak bilinememektedir. Bazı kaynaklara göre Merv, bazı kaynaklara göre ise Karaman’da doğduğu yazılmaktadır. Hüseyin Hüsâmeddin ise Edebali’nin künyesini kaynağa dayandırmadan İmâdüddin Mustafa b. İbrâhim b. İnac el-Kırşehrî şeklinde yazmıştır.
Kaynaklarda Ata-bali, Ede-Şeyh olarakta yer almaktadır.
Eğitim Hayatı
Edebali, ilk tahsilini Karaman’da yaptı. Burada Hanefi fakihi Necmettin ez- Zâhidî’nin öğrencisi olan Edebali, Dımaşk’a (Şam) gitti. Bulunduğu dönemin tanınmış âlimleri arasında yer alan Sadreddin Süleyman b. Ebü’l-İz ve Cemâleddin el-Hasîrî’nin dini ilimlerini öğrendi.
Ülkesine döndüğünde tasavvufa yöneldi.
Ertuğrul Gazi ile tanışması
Şam’da eğitim gördükten sonra dönen Edebalı, Eskişehir yakınlarında bulunan İtburnu Köyü’nde zaviye kurdu. Uç Beyi Ertuğrul Gazi ile burada tanıştı. Ertuğrul Gazi hem kendisi sohbet etmek için zaviyeye gelir hem de çocuklarını da ilim ve edep öğrenmeleri için getirirdi. Edebali’ye çok değer veren Ertuğrul Gazi vasiyetinde Şeyh Edebalı için şunları söylemiştir:
Bak oğul!
Beni kır; Şeyh Edebalı’yı kırma
O bizim boyumuzun ışığıdır
Terazisi dirhem şaşmaz.
Bana karşı gel; ona karşı gelme!
Bana karşı gelirsen üzülür, incinirim.
Ona karşı gelirsen gözlerim sana bakmaz olur.
Baksa da görmez olur.
Sözümüz Edebalı için değil,
Senceğiz içindir.
Bu dediklerimi vasiyetim say…
Osman Gazi ve Şeyh Edebalı
Bilecik’in alınmasının ardından zaviye Bilecik’e taşındı. Osman Gazi ve Şeyh Edebalı’nın tanışması da Bilecik’te oldu. Osman Gazi, Edebali’nin kurduğu zaviyeye sık gelip misafir olarak kalmasının yanı sıra dini ve idari konularda da görüşler alırdı.
Neşri, Edebali’yi şu sözlerle anlatmıştır:
“Gayet kemal sahiplerindendi, veliliği, kerameti belli olmuştu, halkın itikat ettiği kimse idi. Bütün illerde meşhur olmuştu. Rüya ilmini iyi bilirdi. Dünyalığı sonsuzdu, fakat fakirmiş gibi görünürdü. Hatta (kendisine) derviş (fakir) lakabı ile hitap ederlerdi. O bir zaviye yapıp gelene gidene hizmet ederdi.”
Osman Gazi’nin Rüyası
Misafir olarak kaldığı bir gece Osman Bey bir rüya gördü.
Rüyada Şeyh Edebali’nin koynundan bir ayın doğup kendi koynuna girdiği sırada karnında bir ağacın bittiğini gördü. Ağacın gölgesi bütün alemi tutmaktaydı. Sabah olunca rüyasını Şeyh Edebali’ye anlattı. Edebali şunları söyledi.
Hak Teala sana ve nesline padişahlık verdi. Mübarek olsun. Kızım Malhun Hatun da senin helalin oldu.
islamansiklopedisi.org.tr
Eşi ve Çocukları
Eşi ile ilgili bir bilgi yoktur. Çocukları ise Malhun Hatun (Rabia Bala Hatun), Mahmud Paşa ve Mehmet Paşa’dır.
Ölümü
1209 yılında doğan Edebali, 1326 yılında vefat etti. 120 yıl yaşayan Şeyh Edebalı, Bilecik’te hayatını kaybetti. Zaviyesinde mescid olarak kullandığı bölüme defnedildi. Mezarı Şeyh Edebalı Türbesi’nde bulunmaktadır.
Şeyh Edebalı Türbesi
Türbe Bilecik’te bulunmaktadır. Orhan Gazi döneminde inşa edilen Şeyh Edebalı Türbesi, Bilecik’teki en önemli tarihi mirasların arasında yer almaktadır. Sadece Şeyh Edebali’nin mezarı değil, eşi, Malhun Hatun (Bala Hatun), Molla Hattab-ı Karahisarî, Şeyh Muhlis Baba gibi önemli isimlerde buraya defnedilmiştir.
Orhan Gazi Camii’nin üst tarafındaki tepelik alanda bulunmaktadır. Türbe ve dergâh, Sultan II. Abdülhamid döneminde ve son olarak da 2012 yılında tadilat görmüştür.
Kaynakça
https://islamansiklopedisi.org.tr/edebali
https://islamansiklopedisi.org.tr/bilecik
http://www.bilecik.gov.tr/osmanli-devletin-manevi-kurucusu
http://edebalial.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/26/14/972838/dosyalar/2019_03/20164203_YEYH_EDEBALY_ORYJYNAL_SYTE.pdf
https://islamansiklopedisi.org.tr/edebali-zaviyesi
http://www.bilecik.gov.tr/ertugrul-gazi
