Ziya Paşa Kimdir? Edebi Kişiliği, Eserleri, Hayatı, Ölümü

Ziya Paşa, şair, yazar, devlet adamı.

1829 yılında İstanbul Kandilli’de doğmuştur. Asıl adı, Abdülhamid Ziyâeddin’dir. Babası Feridüddin Efendi, annesi ise Itır Hanım’dır. Babası aslen Erzurum İspirli’dir. Galata Gümrüğü’nde kâtip olarak görev yapmıştır.

Eğitim Hayatı

İlk eğitimini mahalle mektebinde almıştır. Dada sonra, Mekteb-i Ulûm-i Edebiyye’de ve Beyazıt Rüştiyesi’nde eğitimini devam ettirmiştir. Arapça ve Farsça öğrenmiştir.

Çalışma Hayatı

1845 yılında Dâire-i Sadâret-i Uzmâ Mektûbî Kalemi’nde kâtip olarak işe başlamıştır. 1856 yılında itibaren Mâbeyn-i Hümâyun’da beşinci kâtip olarak görev yapmıştır. 1961 yılında Mâbeyn-i Hümâyun’daki görevinden uzaklaştırılması amacıyla Zaptiye Müsteşarlığı’na, sonrasında ise Atina’ya tayin edilmiştir. O dönemde Yunanistan’da yaşanan ihtilalı gerekçe göstererek Atina’ya gitmemiştir.

1962 yılında “paşa” unvanı verilmiş ve Kıbrıs Mutasarrıflığı’na tayin edilmiştir. Bir yıl sonra Meclis-i Vala-yı Ahkâm-ı Adliye Azalığı’na seçilmesi nedeniyle İstanbul’a dönmüştür. 1963 yılında Divan-ı Deâvî Nâzırlığı’na, sonrasında ise Amasya Mutasarrıflığı’na tayin edilmiştir. Amasya’da önemli mimari çalışmaların yapılmasını sağlamıştır. 1865 yılında Canik Mutasarrıflığı’na tayin edilmiş, burada göreve başlamadan İstanbul’a dönmüştür. Yeniden Meclis-i Vala-yı Ahkâm-ı Adliye Azalığı’na getirilmiştir.

İstanbul dönüşü, Muhbir Gazetesi’nde yazdığı yazılarında Bâb-ı Âli’nin politikalarını açıkça eleştirmeye başlamıştır. İkinci defa Kıbrıs Mutasarrıflığı’na tayin edilmiştir. Ziya Paşa, başka bir yere tayin istemiş Rodas’a tayin edilmek istenmesi üzerine istifa etmiştir. Namık Kemal ve Ali Suavi ile birlikte Fransa’ya kaçmıştır. 1871 yılında İstanbul’a dönmüştür. 1872 yılında Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye’de kurulan İcra Cemiyeti Reisliği’ne sonrasında ise Şûrâ-yı Devlet Üyeliği’ne getirilmiştir.

1876 yılında Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilip yerine V. Murad’ın tahta çıkarılmasıyla Mâbeyn-i Hümâyun Başkâtipliği’ne sonrasında ise Maarif Müsteşarlığı’na tayin edilmiştir. II. Abdülhamid tahta çıktıktan sonra Kanun-ı Esasi Encümeni olarak görev almış, sonrasında ise Hediyye-i Askeriyye Cemiyeti’ne başkanlık yapmıştır. 1877 yılında Suriye Valiliği’ne, 1878 yılında ise Adana tayin edilmiştir.

Edebi Kişiliği

Tanzimat dönemi Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden biridir. Divan edebiyatının son büyük temsilcileri arasında yer almaktadır. Siyasi ve bürokratik mücadelesi eserlerine yansımıştır. Şiirlerinde sosyal meseleler, toplumda yaşanan sorunlar ve aksaklıklar yer alır. Eserlerinde, dönemin toplumsal aksaklıklarına yönelik yöneticileri eleştirmiştir.

Ölümü

17 Mayıs 1880 tarihinde Adana’da vefat etmiştir. Cenazesi Adana Ulu Camii haziresinde toprağa verilmiştir.

Eserleri

Endülüs Tarihi (1863) (Tercüme)
Verâset-i Saltanat-ı Seniyye Hakkında Mektup (1868)
Zafernâme (1868)
Harâbât (1874)
Eş’ar-ı Ziyâ (1881)
Riyânın Encâmı (1881)
Engizisyon Tarihi (1882) (Tercüme)
Rüyâ (1910)
Arz-ı Hâl (1910)

Kaynakça

https://islamansiklopedisi.org.tr/ziya-pasa–sair Erişim: 07. 03. 2021
https://www.academia.edu/19922363/Ziya_Pa%C5%9Fan%C4%B1n_Edebi_Ki%C5%9Fili%C4%9Fi_FURKAN_%C3%87ALI%C5%9E_ Erişim: 07. 03. 2021
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/20419.pdf Erişim: 07. 03. 2021
http://sosbilder.igdir.edu.tr/Makaleler/539393048_06_Ozturk_(137-154).pdf Erişim: 07. 03. 2021
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258218 Erişim: 07. 03. 2021
http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11499/2811/Fatih%20Kana.pdf?sequence=1&isAllowed=y Erişim: 07. 03. 2021
https://core.ac.uk/download/pdf/45611407.pdf Erişim: 07. 03. 2021
http://esgici.net/022_011/Ziya%20Pasa%20%20Onder%20Gocgun.pdf Erişim: 07. 03. 2021
http://esgici.net/022_011/Ziya%20Pasa%20Hayati,%20Sanati,%20Eserleri%20%20Sukru%20Kurgan.pdf Erişim: 07. 03. 2021