Mustafa Kemal Atatürk Kimdir? Ailesi, Hayatı, Biyografisi

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
Mustafa Kemal Atatürk

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, ilk Cumhurbaşkanı, devlet adamı, asker.

Mustafa Kemal Atatürk, 1881 yılında Selanik’te Koca Kasım Mahallesi, Islahane Caddesi’nde bulunan iki katlı pembe evde doğdu. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Atatürk’ün beş kardeşi bulunmaktadır. Makbule Hanım haricindeki kardeşleri küçük yaşlarda ölmüştür.

Eğitim Hayatı

Mustafa Kemal Atatürk, eğitim hayatına 1886 yılında annesinin isteğiyle Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebinde başladı. Babasının isteği ile Şemsi Efendi Mektebi’ne geçti. İlkokulu burada bitirdi.

1888 yılında küçük yaşta babasını kaybetti. İlkokul sonrası Selanik Mülkiye Rüştiyesi’ne başladı. Arapça Öğretmeni Kaymak Hafız’ın kendisine sopa ile vurması üzerine 1894 yılında bu okuldan ayrılarak Selanik Asker Rüştiye’sine başladı. Bu okulda, Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi’nin zekâsı ve yetenekleri ile beğendiği öğrencisinin adına “Kemal” (bilgi ve erdem yönünden olgunluk) ismini ekledi.

1899 yılında Manastır Askeri İdadisi’ni, 1902 yılında ise İstanbul Harp Okulu’nu bitirdi. Harp Okulu’ndan teğmen rütbesi ile mezun oldu. 1905 yılında İstanbul Harp Akademisi’ni bitirdi ve kurmay yüzbaşı rütbesi ile eğitimini tamamladı.

Askeri Hayatı

Mustafa Kemal Atatürk, 1905 yılında 5. Ordu emrine atandı. Şam’a gitti. 1906 yılında Şam’da bazı arkadaşları ile gizli olarak “Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurdu. 20 Haziran 1907 tarihinde kolağası oldu. 1907 yılında 3. Ordu emrine atandı. Selanik’e gitti. 13 Ocak 1909 tarihinde 3. Ordu Selânik Redif Tümeni Kurmay Başkanlığı’na getirildi.

Mustafa Kemal Atatürk, 9 Nisan 1909 tarihinde İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nun Kurmay Başkanı olarak görev yaptı. 31 Mart Olayının bastırılması ile tekrar Selanik’e döndü.

İtalyanlar, 29 Eylül 1911 tarihinde Trablusgarp’ta Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Mustafa Kemal Atatürk, Trablusgarp’a gitmek için gönüllü oldu. Ekim 1911 tarihinde Trablusgarp’a gitti. Tobruk ve Derne’de Türk kuvvetlerini başarı ile yöneten Mustafa Kemal Atatürk binbaşı rütbesi ile Balkan Savaşı’na katıldı. Edirne’yi Bulgaristan’dan geri alan kolorduda görev yaptı. 1913 yılında Sofya’ya ataşe olarak atandı.

Çanakkale Savaşı

20 Ocak 1915 tarihinde 19. Tümen Komutanı oldu. Çanakkale Savaşı’na katıldı. Mustafa Kemal Atatürk, 25 Nisan 1915 tarihinde Arıburnu’na çıkan düşman kuvvetlerini Conkbayır’da durdurdu. Bu başarı üzerine 1 Haziran 1915 tarihinde albaylığa yükseldi. 15 Temmuz 1915 tarihinde Harp Madalyası verildi.

Gelibolu’da düşman saldırılarını durdurdu. “Anafartalar Kahramanı” olarak ün kazandı. Mustafa Kemal Atatürk, askerlerine “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!” emriyle cephenin kaderini değiştirdi. 1 Eylül 1915 tarihinde Anafartalar Grubu Komutanlığı’ndaki üstün başarıları nedeniyle “Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası” verildi.

Tümgeneralliğe Yükselmesi

26 Mart 1916 tarihinde Diyarbakır 16. Kolordu Komutanlığı görevine başladı. 1 Nisan 1916 tarihinde tümgeneralliğe yükseldi. Mustafa Kemal Atatürk, 8 Ağustos 1916 tarihinde Ruslardan Muş ve Bitlisi geri aldı. Temmuz 1917 tarihinde İstanbul’a geldi. 1 Eylül 1918 tarihinde Halep’e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Halep Cephesi’nde İngilizlere karşı başarılı savunma savaşları yaptı.

30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi imzalandı. 31 Ekim 1918 tarihinde Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı’na getirildi. Yıldırım Orduları Komutanlığı’nın kaldırılması ile Kasım 1918 tarihinde Harbiye Nezareti’nde göreve başladı.

Kurtuluş Savaşı Dönemi

30 Nisan 1919 tarihinde 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliği’ne atandı. Mustafa Kemal Atatürk, 16 Mayıs 1919 tarihinde ülkeyi düşman işgalinden kurtarmak amacıyla Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan Ordu Müfettişliği görevi ile ayrıldı. 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a çıktı. Mustafa Kemal Atatürk, 22 Haziran 1919 tarihinde Amasya Genelgesi’ni yayımladı. Türk milletine, “Vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede olduğunu, azim ve kararlılıkla vatanın kurtarılması için Sivas’ta bir kongre toplanacağını” bildirdi. 23 Temmuz 1919 tarihinde Erzurum, 4 Eylül 1919 tarihinde Sivas’ta toplanan kongrelerin başkanlığını yaptı. Kongrelerde, “Düşman işgaline karşı milletin vatanı savunacağı, bu amaçla geçici bir hükûmetin kurulacağı ve bir millî meclisin toplanacağı, manda ve himayenin kabul edilmeyeceği” kararları alındı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı

Mustafa Kemal Atatürk, 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya geldi. Ankara’da büyük bir coşkuyla karşılandı. 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı. Mustafa Kemal Atatürk, Meclis ve Hükûmet Başkanı seçildi. Kurtuluş Savaşı’nın ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının en önemli adımı atılmış oldu.

Kurtuluş Savaşı

I. İnönü ve II. İnönü Savaşı ile düşman kuvvetlerinin ilerleyişi durduruldu. 5 Ağustos 1921 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’e “Başkomutanlık” yetkisinin verilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. 26 Ağustos 1921 tarihinde Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk, “Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz” emrini verdi. 13 Eylül 1921 tarihinde Sakarya Meydan Muharebesi zaferle sonuçlandı. 19 Eylül 1921 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’e Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından “Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı verildi.

Türk Ordusu, 26 Ağustos 1922 tarihinde vatanı düşman işgalinden kurtarmak için Büyük Taarruzu başlattı. 30 Ağustos 1922 tarihinde Dumlupınar Başkomutan Meydan Savaşı’nda Türk Ordusu, Yunan Ordusu’nu bozguna uğrattı. Mustafa Kemal Atatürk, 1 Eylül 1922 tarihinde “…. Bütün arkadaşlarımın Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri verileceğini göz önüne alarak ilerlemesini ve herkesin fikrî güçlerini ve kahramanlık ve vatanseverlik kaynaklarını yarışırcasına göstermeye devam etmesini isterim. Ordular; İlk Hedefiniz Akdenizdir, İleri!” orduya beyanname verdi. Türk Ordusu, 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’e girdi. Mustafa Kemal Atatürk, 10 Eylül 1922 tarihinde İzmir’e geldi.

Cumhurbaşkanlığı Dönemi

29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet ilan edildi. Mustafa Kemal Atatürk oy birliği ile Cumhurbaşkanı seçildi. 1 Kasım 1927, 4 Mayıs 1931 ve 1 Mart 1935 tarihlerinde tekrar Cumhurbaşkanı seçildi. Mustafa Kemal Atatürk ölümüne kadar dört defa Cumhurbaşkanı seçildi. Cumhurbaşkanlığı görevini en uzun süre yapan kişi oldu.

30 Haziran 1927 tarihinde askerlikten emekliye ayrıldı. 15 – 20 Ekim 1927 tarihleri arasında yapılan Cumhuriyet Halk Partisi’nin 2. Büyük Kongresi’nde Kurtuluş Savaşı’nı ve Cumhuriyet’in kuruluşunu anlatan Büyük Nutuk’unu okudu. Gazi Mustafa Kemal’e 24 Kasım 1934 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından “Atatürk” soyadı verildi.

Devrimleri

Mustafa Kemal Atatürk, hayatı boyunca birçok devrime imza attı. Bunlardan bazıları şunlardır:

Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)
Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)
Aşar Vergisi’nin kaldırılması (17 Şubat 1925)
Şapka Kanunu (25 Kasım 1925)
Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Milletlerarası saat ve takvim hakkındaki kanunların kabulü (26 Aralık 1925)
Türk Medenî Kanun’un kabulü (17 Şubat 1926)
Borçlar Kanunu’nun kabulü (22 Nisan 1926)
Türk Ticaret Kanunu’nun kabulü (29 Mayıs 1926)
Milletlerarası rakamların kabulü (20 Mayıs 1928)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Kadınlara yerel seçimlerde seçme ve seçilme hakkının verilmesi (3 Nisan 1930)
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934)
Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Kadınlara milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkının verilmesi (5 Aralık 1934)

Evliliği ve Çocukları

Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ocak 1923 tarihinde İzmir’de Lâtife (Uşaklıgil) Hanım ile evlendi. 5 Ağustos 1925 tarihinde Latife Hanım’dan ayrıldı. Çocukları çok sevdiği için Ayşe Afet (İnan), Sabiha (Gökçen), Ülkü (Adatepe), Nebile (İrdelp), Rukiye (Ergin), Zehra (Aylin), Abdürrahim (Tuncak) Mustafa (Demir) adlı çocukları evlat edindi.

Ölümü

Mustafa Kemal Atatürk, 10 Kasım 1938 tarihinde Dolmabahçe Sarayı’nda saat dokuzu beş geçe hayata gözlerini yumdu. 20 Kasım 1938 tarihinde cenazesi Ankara’ya getirildi. 21 Kasım 1938 tarihinde geçici kabir olarak ayrılan Etnografya Müzesi’ne resmi törenle getirildi ve hazırlanan mermer lâhdin üzerine yerleştirildi. 10 Kasım 1953 tarihinde naaşı görkemli bir törenle Anıtkabir’e nakledilerek toprağa verildi.

Kitapları

Takımın Muharebe Talimi (General Litzmann’dan çeviri) (1912)
Zâbit ve Kumandan İle Hasbihal (1918)
Nutuk (1927)
Cumalı Ordugâhı (1919)
Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
Geometri (1937)

Aldığı Madalyalar

II. Abdülhamid tarafından verilen “5. Rütbeden Mecidi Nişanı” (1906)
II. Abdülhamid tarafından verilen “4. Rütbeden Osmani Nişanı” (1912)
Fransa Hükümeti tarafından verilen “Legiond’honneur Nişanı” (1914)
V. Mehmet Reşat tarafından verilen “3. Rütbeden Osmani Nişanı” (1915)
Bulgaristan Kralı I. Ferdinand tarafından verilen “San Aleksandr Nişanı, Komandör Rütbesi” (1915)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “İmtiyaz” (1915)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “Liyakat Madalyası” (1915)
Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından verilen ”Demir Salip (Haç) Nişanı” (1915)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “Liyakat Madalyası” (1916)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “2. Rütbeden Osmani Nişanı” (1916)
Avusturya-Macaristan Hükümeti tarafından verilen “Savaş Liyakat Madalyası” (1916)
Avusturya-Macaristan Hükümeti tarafından verilen “3. Rütbeden Kruva ve Merit Nişanı” (1916)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “2. Rütbeden Mecidi Nişanı” (1916)
Alman Hükümeti tarafından verilen “1. Rütbeden Demir Salip (Haç) Nişanı” (1917)
Alman Hükümeti tarafından verilen “2. Rütbeden Demir Salip (Haç) Nişanı” (1917)
Avusturya-Macaristan Hükümeti tarafından verilen “2. Rütbeden Liyakat Madalyası” (1917)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “Altın Çift Kılıçlı İmtiyaz Madalyası” (1917)
V. Mehmed Reşad tarafından verilen “1. Rütbeden Kılıçlı Mecidi Nişanı” (1917)
Alman İmparatoru tarafından verilen “1. Rütbeden Krone der Preussen Nişanı” (1918)
VI. Mehmet (Vahdettin) tarafından verilen “Harp Madalyası” (1918)
Afgan Kralı Amanullah Han tarafından verilen “Aliyülala Nişanı” (1923)
TBMM tarafından verilen “İstiklal Madalyası” (1923)
Tayyare Cemiyeti tarafından verilen “Murassa Nişan” (1925)
Sadakat Gümüş Hizmet Salibi (Haçı) (1931)

Kaynakça

https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz/kemal_ataturk/
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt1.pdf
https://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/mka_hayati.htm
https://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/mka_yazdigi_kitaplar.htm
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/dunden_bugune_basbakanlik.pdf
https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf
http://www.anitkabir.org/ataturk/ataturk-kronolojisi.html
https://islamansiklopedisi.org.tr/mustafa-kemal-ataturk
file:///E:/B%C4%B0YOGRAF%C4%B0/GALER%C4%B0%20DOSYASI/dunden_bugune_basbakanlik.pdf
https://isteataturk.com/g/kategori/madalya-ve-nisanlar/2
https://www.turk.org.au/ataturk-bilgi-bankasi/rutbe-nisan-ve-madalyalari/
https://yenidenergenekon.com/16-ataturkun-aldigi-nisan-madalya-ve-madalyonlar/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/9986
Uslubaş, Tolga (2013) Geçmişten Günümüze Türkiye, Venedik Yayınları, İstanbul

İlgili